De aanhoudende droogte zorgt dit jaar ook in Flevoland al vroeg voor druk op de watervoorziening, zegt het waterschap in Lelystad. In mei is nagenoeg geen regen gevallen en na de verwachte buien van dit weekend wordt het opnieuw droog. Volgens Waterschap Zuiderzeeland is de situatie bijzonder: dit voorjaar is niet alleen overdag beregend vanwege de droogte, maar ook ’s nachts vanwege vorstbestrijding in de fruitteelt. De combinatie van droogte en lage temperaturen leidde tot een ongebruikelijk hoge watervraag.

Om die reden heeft het waterschap het waterpeil in diverse gebieden verhoogd, onder andere in de Hoge en Lage Vaart in Zuidelijk en Oostelijk Flevoland en in hoger gelegen delen van de Noordoostpolder zoals rond Marknesse en Kadoelen. Hier is het waterpeil met tien tot twintig centimeter verhoogd. In aanvulling daarop wordt incidenteel water ingelaten via de Zuidersluis in Almere, om het watersysteem aan te vullen.

Geen beregeningsverbod

Flevoland kent vooralsnog geen beregeningsverbod. De ligging van de provincie – onder zeeniveau en grenzend aan het IJsselmeer – zorgt ervoor dat er voldoende water kan worden aangevoerd. Tot nu toe wordt er zelfs meer water uit Flevoland het IJsselmeer ingepompt dan eruit wordt gehaald. Dat maakt de situatie anders dan bij bijvoorbeeld Waterschap Vallei en Veluwe, waar wél een verbod op sproeien geldt. “In Flevoland hebben we dankzij kwelwater en aanvoer uit het IJsselmeer vrijwel altijd genoeg water beschikbaar,” laat Zuiderzeeland weten. Zelfs in droge jaren als 2018 is er geen verbod ingesteld.

Hoewel er op dit moment dus nog weinig directe gevolgen zichtbaar zijn in de beschikbaarheid van zoet water, wordt de situatie nauwlettend in de gaten gehouden. De actuele droogte is volgens de meetgegevens vergelijkbaar met de vijf droogste jaren ooit gemeten. Ondanks de regen die vrijdag en komend weekend valt, laat de droogtemonitor zien dat het neerslagtekort toeneemt. Volgende week is er minder kans op regen. Ook wordt het waarschijnlijk warmer dan normaal. Daardoor verdampt er meer water en neemt het neerslagtekort verder toe.

Invloed op natuur

Volgens BoerenNatuur Flevoland, een vereniging van agrariërs die zich inzet voor agrarisch natuurbeheer, heeft de droogte inmiddels wel invloed op de natuurpakketten, maatregelen om specifieke natuurdoelen te halen. De organisatie ontvangt meldingen van leden dat ingezaaide akkerranden, vogelakkers, bloemblokken en eiwitgewassen zoals veldbonen en luzerne slecht opkomen of al zijn verdroogd. Ook worden beheerpakketten, natuurvriendelijke maatregelen zoals het aanleggen van bloemenranden of vogelakkers, die nog ingezaaid moeten worden, uitgesteld. De bodem is te droog, wat leidt tot het stuiven of mislukte kieming. Een ander risico is dat bij een stortbui alles wegspoelt omdat de grond het water nu niet goed kan absorberen.

Dat zet boeren aan tot aanpassing. Hoewel sommige percelen worden beregend, ligt de focus vooral op de lange termijn. “We zetten in op een betere bodemstructuur. Een gezonde bodem kan meer vocht vasthouden,” aldus de organisatie. BoerenNatuur werkt in diverse projecten samen met Waterschap Zuiderzeeland, zoals Zicht op de Bodemstructuur, Grip op de Bodem, Groene Draad en Verzilting. Deze initiatieven vallen onder het Actieplan Bodem en Water (ABW), en hebben als doel de weerbaarheid van Flevolandse landbouw te vergroten.

Vogels

Droogte heeft niet alleen gevolgen voor de gewasopbrengst, maar ook voor de biodiversiteit: “Het duurt langer voordat er voedsel en nestgelegenheid beschikbaar is voor akkervogels,” zegt BoerenNatuur. De NOS meldde gisteren dat droogte gevolgen kan hebben voor vogels in het algemeen. Volgens natuurinformatiecentrum IVN Zeewolde lijkt de Flevolandse natuur echter vooralsnog weinig last te hebben van de droogte. “Bomen hebben over het algemeen meer last van langdurige droogte, maar zelfs dat lijkt momenteel mee te vallen,” aldus een woordvoerder.

Mocht de droogte langer aanhouden, dan overlegt Zuiderzeeland wekelijks met Rijkswaterstaat, andere waterschappen en provincies rondom het IJsselmeergebied. Als het waterpeil in het IJsselmeer te laag dreigt te worden, kan worden bepaald hoeveel water elk waterschap nog mag inlaten. In het uiterste geval krijgen vitale functies zoals de bescherming van dijken en veengebieden (preventie bodemdaling) voorrang op bijvoorbeeld agrarisch gebruik.

Blauwalg

De droogte heeft niet alleen invloed op de waterstand, maar ook op de waterkwaliteit. Warm weer kan de watertemperatuur verhogen, wat leidt tot een grotere kans op blauwalg. Nu het waterpeil is verhoogd, wordt het water minder snel warm, waardoor dit risico kleiner wordt. En dan de dijken. Flevolandse kleidijken zijn goed bestand tegen droogte, toch kunnen er bij langdurige droogte droogtescheuren ontstaan. Hoewel deze zich meestal vanzelf herstellen als de bodem weer vochtiger wordt, worden de dijken wel extra gecontroleerd

Voor nu is er dus voldoende water beschikbaar voor landbouw, natuur en huishoudens. Toch benadrukt Waterschap Zuiderzeeland het belang van bewust omgaan met water. Dat geldt zowel voor kraanwater als voor het gebruik van sloot- en grondwater. Inwoners en agrariërs worden opgeroepen om niet meer water te gebruiken dan nodig is.