100 jaar Zuiderzeewet te zien in eeuwenoude kunstvorm

Papierknipkunstenaar Henk Kapitein uit Urk exposeert vanaf komende vrijdag, 23 februari, in het provinciehuis werken die zijn opgedragen aan het thema 100 jaar Zuiderzeewet. En onderschat die kunstvorm niet: er is een internationaal circuit waarin topwerken duizenden euro's opbrengen.

Bezoekers kunnen zien hoe Kapitein de werkverschaffing tijdens de crisis in de jaren dertig van de vorige eeuw uitbeeldt. "Mannen die stenen sjouwen en op de steiger staan en die stenen op biezen matten leggen. Maar er is ook knipwerk van de afsluiting van de Afsluitdijk, die tegelijkertijd de tragiek van de laatste botter symboliseert, want zoet water is funest voor botters. En je ziet dijkwerkers in drooggevallen land met de schop op de rug.’’

In totaal laat Kapitein (56), voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst, 45 werken zien. Hij is een exponent van een kunstvorm  die vooral in Flevoland nog een zekere populariteit kent, maar een sterke vergrijzing ondervindt, aldus bestuurslid Tineke Dieks uit Lelystad.
Kapitein verwijst net als Dieks naar de glorietijd van de papierknipkunst, die in de 17de eeuw, overgewaaid uit bakermat China, die een rijke beoefenaar kende in de persoon van Johanna Koerten. ‘"Een werk van haar hand was met 3500 florijnen nog duurder dan de nachtwacht van Rembrandt, die slechts 1500 florijnen opbracht in die gouden tijd.’’

Kapitein werkt zo nauwgezet dat hij in staat is schijnbaar uit het niets sneeuw op boomtakken te creëren. Het eiland Schokland ligt er in zijn voorstelling bij als een vis op het droge. Dat beeldende is niet zo gek, want hij is van oorsprong grafisch tekenaar. "Ik zocht naar meer zeggingskracht en vond dat in de papierknipkunst. Ik was gewend linosnedes en zeefdrukken te maken. Maar in deze kunstsoort moet je geen haast hebben. Zo heb ik aan de Ark van Noach voor een voorjaarsexpositie in kerkgebouw De Pijler drie maanden onafgebroken gewerkt. Daar steekt 500 uur week in."

Landelijk telt de vereniging 350 leden, nadat het er ooit 1200 waren, vertelt Dieks. "Lelystad telt er veertig en we hebben ook leden in Swifterbant, Espel, Emmeloord en Urk. We proberen meer jeugdleden te krijgen. Op Urk lukt dat, elders minder. Het papierknippen is een erkende volkskunst en hoort tot het kenniscentrum immaterieel erfgoed. We proberen ook samen te werken met erfgoedmusea, zoals Schokland en de Bataviawerf, en hopen ook Batavialand te kunnen gaan interesseren. Er is al een kruisbestuiving van papierknippers, schilders en steenhouwers, die elkaars restmateriaal benutten.’’

Ingewijden kwalificeren de papierknipkunst als een van de meest precieze vormen van kunst. Polen, Zwitserland en China zijn landen waar het knippen nog steeds populair is. De stijlen verschillen per land. Volgens Kapitein wordt hier veel in zwart en wit en uit één stuk geknipt, maar wordt in de VS waar vooral op de computer gewerkt. Het materiaal is belangrijk en in het bijzonder de schaar. "Schaartjes van een topmerk met aangescherpte punten voor bij voorbeeld het silhouetknippen zijn hier niet eens meer te koop. Daarvoor moet je naar België of liever nog Zwitserland. Dat schaartje kost je dan 70 euro.’’

Dat er een prijskaartje hangt aan het monnikenwerkmag duidelijk zijn. "Ernst Oppliger is ‘s werelds bekendste knipper. Hij verkoopt werken voor 8000 euro. Mijn werken lopen uiteen van 150 tot 1300 euro, maar de duurste verkoop je niet zo gemakkelijk.’’

De expositie wordt vrijdagmiddag om 4 uur geopend.

Marc Broekmans

{jcomments on}