De Batavia krijgt een nieuw leven, maar hoe en waar? De replica van het VOC-schip moet aan land worden gebracht, want in het water is de onderkant van het schip aan het wegrotten. Drie partijen hebben inspirerende concepten bedacht om de Batavia een nieuw leven te geven op het droge. In Museum Batavialand kunnen bezoekers de tentoongestelde ideeën lezen en stemmen op hun favoriet.

Bij de totstandkoming van het project ‘Tweede Leven Batavia’ zijn drie partijen betrokken: Studio LA, een ontwerpbureau, praatte met vrijwilligers, bewoners en bezoekers om ideeën te verzamelen. Civic Architects maakte plannen en tekeningen voor hoe de nieuwe locatie voor de Batavia er in de toekomst uit zou kunnen zien. Het kunstenaarscollectief van Pat van Boekel liet zich inspireren door de geschiedenis en symboliek van de Batavia. Samen bedachten de drie partijen twintig ideeën om te laten zien wat er allemaal mogelijk is en om het gesprek over de toekomst te stimuleren.

Oorsprong van de Batavia

Het schip is een reconstructie op ware grootte van het VOC-schip Batavia uit 1628. Dat was een Oost-Indiëvaarder, die voor de handelsmaatschappij de ‘Vereenigde Oostindische Compagnie’ reizen maakte naar het verre oosten. Dat was althans de bedoeling. De Batavia strandde op haar eerste reis in 1629 voor de westkust van Australië.  Het originele wrak van de Batavia ligt in een museum in Australië. Op de zeebodem bij de Abrolhos-eilanden liggen nog steeds restanten, die worden beschermd als erfgoed.

Het project om de replica van de Batavia te bouwen startte in 1985 onder leiding van scheepsbouwer Willem Vos. Hij wilde hiermee oude scheepsbouwtechnieken toepassen, met als doel traditioneel vakmanschap en ambachten te behouden en jongeren daarin op te leiden. De bouw van de reconstructie werd afgesloten met de tewaterlating en doop door koningin Beatrix op 7 april 1995.

Behoud noodzakelijk

Volgens Vincent van der Velde, woordvoerder van Museum Batavialand, is het heel belangrijk voor de stad dat de Batavia een tweede leven krijgt en behouden blijft. Met het idee van bouwer Willem Vos om de Batavia te laten wegrotten in het water, is het team van Batavialand het niet eens. “Het is echt een icoon voor Lelystad, ze moet behouden blijven. De verschillende ideeën die zijn bedacht helpen ons ook weer verder aan inspiratie. Ik ben heel benieuwd wat bezoekers al in de stembus hebben gestopt.”

“Ze moet op land,” zegt Van der Velde. “In het water kan het hout niet drogen. Het hele rottingsproces komt door hemelwater, en niet zozeer door het water waar het in ligt. Doordat het schip zodanig vochtig is, kan het niet meer behouden worden. Het moet aan de lucht gedroogd worden en aan land komen.” De belangrijkste eisen voor de toekomstige ligging is dus dat het schip op het land komt en overdekt wordt, zodat er geen regenwater meer binnen kan komen.

Ideeën voor tweede leven

Eén van de ideeën is een overkapping over de Batavia. Een overkapping met een structuur van staal en glas, alleen de masten van het schip steken er bovenuit. Het schip ligt dan in een poel van ondiep water waar kinderen in kunnen spelen. Rondom het schip zouden diverse werkplaatsen moeten komen, waarbij onderwijs en educatie centraal staan. Bijvoorbeeld een plek waar jongeren worden opgeleid in ambachtelijke beroepen en een sociale werkplaats waar mensen na een burn-out een plek vinden om terug te keren in het arbeidsproces.

Een ander idee is om de Batavia om te toveren tot een tropische tuin, een kas. Het schip wordt dan gedeeltelijk ondergebracht onder een glazen dak, waarin tropische planten kunnen leven. De botanische installatie legt de link tussen de koloniale scheepvaart en de planten die zij in Nederland introduceerde. Rondom het schip staan diverse kleinere kassen waarin de planten te bewonderen en eventueel te koop zijn.

Ideeën als inspiratie

“We hebben een subsidie gekregen van de provincie en de gemeente om het schip aan land te krijgen, maar voor het tweede leven zelf is nog geen fonds,” zegt Van der Velde. Sommige ideeën zullen daardoor ook te duur zijn. “Geen van de concepten zal precies zo uitgevoerd kunnen of zullen worden als tentoongesteld wordt, ze gelden ter inspiratie voor het uiteindelijke plan. Door de stembus weten we wel wat bezoekers het beste idee vinden, dat nemen we mee in de eindbeslissing.” Wanneer het plan een vervolg krijgt, is nog niet bekend. In 2026 moet het schip op het droge worden gebracht. Het moet onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe Batavialand.