Beleef de zonnewende bij Robert Morris met Eus, poëzie en muziek

De dichterlijke viering van de zonnewende in het jaarlijkse festival Sunsation begint morgenavond, vrijdag 21 juni dus, om acht uur met het open podium in observatorium Robert Morris op de grens van Lelystad en Swifterbant. Voorzitter Thom Ummels hoopt met zijn medewerkers de regengoden te bezweren tijdens deze 42ste editie. Het festival is meer en meer gericht op de jongere bezoeker en wil daarmee een zonnige toekomst tegemoettreden.

Grote trekpleister in de vroege ochtend van zaterdag 22 juni is schrijver en presentator Eus Akyol, die vooral de taalvaardigheid en taalachterstand zal aankaarten in zijn voordracht, om 8 uur 10. Daarvoor zijn de tientallen kampeerders en dagjesmensen al voor dag en dauw opgestaan om de opening mee te maken, vanaf 5 uur. Ook de van oorsprong Lelystadse schrijver Joris van Casteren treedt op, de woordkunstenares Diana Ozon is van de partij en er zijn natuurlijk diverse muzikale intermezzo's om de poëzie te doen verteren.

Organisator en vrijdagpresentator Thom Ummels werd al op zeer jonge leeftijd in zijn geboorteplaats Helmond geraakt door het fenomeen poëzie. "Ik werd er directeur van het jongerencentrum en schopte tegen de heilige huisjes, ik behoorde daar inderdaad tot de ‘angry young men’, die ingingen tegen de gevestigde orde,” zegt hij zelf.

“In 1983 begonnen we met een dramatische eerste editie bij windkracht 11, een vliegende storm. De tent waaide weg en het toenmalige gezelschap de Dogtroep zag hun draken de lucht in vliegen. We hadden maar dertig bezoekers in een historische editie. Het zal tijdens deze 42ste editie niet zo zijn, maar wel wordt er regen verwacht. Tusssen 10 en 30 tenten gaan er worden opgezet en dat zijn steeds meer campers. Van terreinbeheerder Het Flevo-landschap mag dat gratis. Er is geen douche en wel een toilet, een korte nacht wordt het voor de liefhebbers.”

Er is op muzikaal gebied een vernieuwingsslag gemaakt in de vorm van elektronische muziek. Bascul, een lokale club die zich richt op muziek van en voor jongeren, heeft een grote rol in de organisatie gekregen. Die helpt met de productie omdat er minder subsidie is en het bestuur zelf veel meer moet gaan doen. “We kregen tot dusverre 25 duizend euro, dit keer nog maar negenduizend.” Productiehuis en broedplaats XL De Ateliers uit Dronten regelt nu de hardware van het festival, Bascul de technische ondersteuning en het podium.

En dan het programma:

“Eus Akyol is absoluut een hoofdgast van allure, hij komt uit zijn woonplaats Deventer over. We hebben hem vooral gevraagd vanwege zijn bemoeienis en performance voor bevordering van de taal- en leesvaardigheid op scholen. Zijn ervaringen tellen, geen politieke column of een gekniptegastbijdrage, waar velen hem naast het boekenprogramma van kennen. Het aanleren van goed taalgebruik is zo belangrijk.”

Van Casteren is onder meer bekend van het boek ‘Lelystad’, waarmee hij veel losmaakte en doorbrak bij een groter publiek. “Ik heb hem gevraagd te reflecteren op het Lelystad van nu. Zijn ouders wonen hier nog.”

“Diana Ozon was punkdichteres in de jaren zeventig en is nu klimaatdichteres. Mirthe Nauta heeft Lelystadse roots en is bekend van het spoken word in Lelystad Haven, waar ze een wedstrijd wist te winnen. Ik heb er wel een mening over. Johnny van Doorn deed ook al iets dergelijks in de jaren zestig en performance met gebaren en kreten. Ook Simon Vinkenoog deed daar veel mee. Hij is hier zelfs vier maal geweest.”

“Je hebt nu een veelheid aan dichters en schrijvers, dus heel bekende deelnemers met een nationale uitstraling van Campert, Wolkers, Komrij en zo zie je veel minder nu. Programmeren is lastiger geworden dan twintig jaar geleden in dat opzicht.”

Schoolkrant

Zelf begon hij als 17-jarige gymnasiast te schrijven in de schoolkrant, 'zoals veel dichters en schrijvers'. “We hadden een oude schroefboutenfabriek als jongerencentrum, een soort van Westergasfabriek avant la lettre. Daar begonnen we met het blad ‘Help’. Revolver heette ons centrum, naar een album van The Beatles. We waren een undergroundkrant, ik was van de Stones en mijn compagnon van de Beatles. In dat blad ‘Help’ shockeerden wij het establishment met gedichten en gingen we dwars in tegen de mainstreammedia, waaronder het Helmonds Dagblad. Lieve provo’s waren, we met veel poëzie; en Johnny de Selfkicker riep in die verlaten fabriekshal tijdens optredens zinnen als ‘kom toch eens klaar, klootzak’ en ‘die magistrale stralende zon’, in de vorm van een ritueel gedurende drie kwartier, een ritueel dat hij hier ook bracht met een tijdsduur van een halfuur, waarbij de groep de zin herhaalde. Vandaag de dag zou je daarmee voor gek worden verklaard en worden opgenomen. Dat maak je nooit meer mee.”

Stadsdichters

“Ik verwacht dat het optreden van Eus een hoogtepunt wordt en vind het ook belangrijk dat we een aantal Flevolandse stadsdichters hebben, met Bas Visscher van Urk, Mart Schalken van Spraakwaterval Almere en Yasmin Geradts van Lelystad, als voortrekkers. De ene dichter spreekt je aan, zo zien we terug in de een enquête die we steeds houden na het festival, maar de andere dichter raakt je niet. Poëzie blijft persoonlijk. Ik houd zelf van een mengvorm van klassiek en performance, niet van een performance op zich. Poetry slam kan snel een deuntje worden en dat heeft minder mijn voorkeur.”

Ummels is daarnaast ingenomen met de komst van zangeres Fabiana Dammers, die als een rijzende ster met Italiaanse roots aan het firmament steeg.

Maar ook een andere act spreekt hem zeer aan: “Raoul & the Wisemen ontdekte ik via internet en zij hebben een klassieke repertoire, waarbij de leadzanger zelfs conservatorium volgde. Hun muziek zou wel eens tot reflectie kunnen stemmen in het observatorium. Doet me denken qua naam aan Gerry and the Pacemakers uit de jaren zestig van de vorige eeuw.”

Soms zit Ummels zelf als dichter in het programma, ditmaal presenteert hij het open podium op vrijdagavond. “Met de aanmelders voor de workshop zitten we op een deelname van vijftien dichters en een pauze-act met een rapper. De dichters komen van verder, ook uit Groningen en Haarlem, dankzij de sociale media Instagram en Facebook. Met een persbericht alleen red je het tegenwoordig niet meer.”

“Het festival Sunsation is geslaagd als de mensen het leuk hebben gevonden, meestal is dat het geval. Wij willen naast de oude garde ook nieuw publiek trekken, omdat we de 100 jaar willen halen. Nee, ik heb nog geen opvolger aangewezen die mij gaat vervangen. Want dan gaat het mis, dat zie je ook vaak in de politiek.”