Burgemeester Heerenveen juicht raadsakkoord Lelystad toe

In Lelystad wordt ingezet op een raadsakkoord. De drie grootste partijen, VVD, Jong Lelystad en GroenLinks, willen zoveel mogelijk partijen meekrijgen in afspraken voor de komende vier jaar, die daarna de basis moeten zijn voor de vorming van een nieuw college en de zoektocht naar wethouders die daarbij passen. In Heerenveen heeft men al ervaring met een raadsakkoord. Burgemeester Tjeerd van der Zwan juicht het proces in Lelystad dan ook van harte toe en vindt het dapper dat de partijen daarbij verder willen gaan dan men vier jaar geleden in Heerenveen is gegaan.

Lelystadse ervaring

Van der Zwan was 1998 tot 2007 wethouder in Lelystad, nadat hij daarvoor al acht jaar voor de PvdA in de gemeenteraad had gezeten. Sinds 2011 is hij burgemeester van Heerenveen, na eerst burgemeester van Achtkarspelen te zijn geweest.

“In 2018 hebben we bedacht dat het goed zou zijn om na de gemeenteraadsverkiezingen niet gelijk een coalitie en college in elkaar te timmeren, maar eerst eens te kijken naar wat de gemeenteraad in volle breedte wil bereiken. Die gemeenteraad vertegenwoordigt tenslotte de hele gemeente. Het raadsakkoord was toen al wel een beetje in de mode, moet ik eerlijk zeggen. Niettemin hadden we er twee bedoelingen mee: het debat in de gemeenteraad meer op inhoud voeren en minder op de man of vrouw te spelen, en de participatie van inwoners vergroten.”

Drie onderwerpen

“We hebben eerst eens gekeken naar wat de samenleving belangrijk vindt. We hebben daarbij begeleiding gezocht en gevonden en leerlingen van de Stenden Hogeschool hielpen ons bij de monitoring, ook de afgelopen vier jaar,” legt Van der Zwan uit. “Kijk, 85 procent van wat de gemeente doet ligt al vast. Geld van het rijk dat je krijgt voor dingen die je moet doen, geoormerkt geld, gemeenschappelijke regelingen waarin je als gemeente deelneemt: het gaat om beleid dat al vastligt. Maar in die andere 15 procent kun je wel degelijk keuzes maken.”

De eerste zoektocht leverde een drietal thema’s op waarbij de gemeenteraad besloot middels een raadsakkoord van tevoren afspraken te maken: de vitale ontwikkeling van het centrum, wijken en de dorpen, het versterken van de lokale democratie en de verduurzaming van Heerenveen, als onderdeel van de energietransitie.

Herontwikkeling centrum

“De gemeenteraad heeft die drie thema’s naar zich toe getrokken en toegepast op een aantal onderwerpen. Ten eerste de (her)ontwikkeling van het centrum. Een groot project. Daarvoor werden 400 inwoners, ondernemers, vastgoedeigenaren en andere betrokkenen uitgenodigd mee te denken. Dat resulteerde in een burgerraad van 188 mensen, die onder begeleiding van professionals 47 voorstellen voor een toekomstbestendig centrum heeft gedaan en dat heeft vastgelegd in een burgerbesluit. De gemeenteraad had van tevoren al afgesproken dat besluit te zullen respecteren.” De herontwikkeling van een centrum is natuurlijk een zaak van vele jaren. “Maar er is uit die burgerraad een kerngroep samengesteld, die het proces volgt en zich buigt over elke beslissing die de gemeenteraad op dit onderwerp neemt.” Volgens Van der Zwan werkt dat uitstekend. “Terwijl het centrum normaal een politieke splijtzwam kan zijn.”

Energietransitie

Een ander onderwerp waarbij er via een raadsakkoord van tevoren afspraken werden gemaakt, is de energietransitie. “Daarbij heeft de gemeenteraad besloten vijf keer 100.000 euro beschikbaar te stellen voor corporaties, wijken en dorpen, om experimenten te bedenken die de energietransitie in werking zetten of kunnen versnellen. De experimenten moesten aan drie voorwaarden voldoen: ze moesten realiteitswaarde hebben, innovatief zijn en overdraagbaar, oftewel toepasselijk voor andere wijken. Marjan Minnnesma van Urgenda werd uitgenodigd als juryvoorzitter, om samen met een jury de ingediende projecten te beoordelen.” Dat heeft volgens Van der Zwan mooie projecten opgeleverd.

Renovatie oude wijk

Een derde project waar een raadsakkoord voor werd afgesloten, is de renovatie van de grootste jarenzeventigwijk van Heerenveen. “De gemeenteraad stelde vast wat het budget was, wat de wettelijke eisen zijn en binnen welke termijn dit moest worden gerealiseerd. Bewoners gingen daarna, onder professionele begeleiding, bezig met de concrete plannen. Daarbij werden ze door de gemeente ook gefaciliteerd met iPads, vergaderruimte en dat soort praktische zaken.”

Doelstellingen gehaald

De drie onderwerpen kwamen regelmatig terug in gemeenteraadsvergaderingen, waarbij de gemeenteraad vooral een vinger aan de pols hield. Volgens Van der Zwan heeft deze werkwijze de gemeenteraad veel gebracht. “De verhoudingen zijn erdoor verbeterd, er is meer op inhoud gedebatteerd en minder op de man gespeeld. Daarnaast heeft het de burgerparticipatie zeker bevorderd. Dat is natuurlijk ook een soort sneeuwbaleffect: als het op deze onderwerpen goed gaat, is het ook makkelijker toe te passen op andere onderwerpen.”

Er zijn ook lessen geleerd. “Het belangrijkste is dat je het hele proces goed monitort. Constant in de gaten houden hoe het gaat, het op de agenda blijven houden van de onderwerpen en daarbij ook begeleiding in te schakelen. Want het is een arbeidsintensief proces. Bij ons is dat goed gelukt met de Stenden Hogeschool, die zich vier jaar lang heeft ingezet hiervoor. Een tweede ding is dat je geduld moet hebben. Burgerparticipatie gaat niet vanzelf, dat is soms een kwestie van een wat langere adem.”

Macht uit handen

Waar Van der Zwan ‘zijn’ gemeenteraad echt om roemt, is dat die bereid was een deel van de macht uit handen te geven. “Als je van tevoren afspreekt dat besluiten door een burgerraad worden gerespecteerd, zeg je ook dat je daar als gemeenteraad dus geen wijzigingen doorvoert of andere besluiten neemt. Terwijl de gemeenteraad dat wel gewend is: het is ten slotte het hoogste orgaan binnen de gemeente. Het vergt lef om een deel van die macht uit handen te geven.”

Dat Lelystad niet alleen een raadsakkoord wil, maar ook pas daarna de wethoudersposten gaat invullen en daarbij niet kijkt naar van welke partij een wethouder is, maar naar de kwaliteiten van die persoon, getuigt ook van lef. “Dat gaat nog een stap verder dan wat wij hebben gedaan.”

De voordelen wegens absoluut op tegen de nadelen. “Inwoners meer betrekken bij besluiten die worden genomen, debatten meer op inhoud: het werk van een raadslid wordt er ook leuker door. Dus ik raad Lelystad zeker aan op deze ingeslagen weg door te gaan.”